Năm 2020 thời tiết, thủy văn trên cả nước nói chung và các tỉnh miền Trung nói riêng, trong đó có Hà tĩnh diễn ra vô cùng khốc liệt đã gây ra thảm họa lũ, lụt, lũ quét, sạt lở đất lịch sử tại các tỉnh miền trung, đặc biệt là các tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam và Quảng Ngãi gây thiệt hại rất lớn.
Năm 2020, có 14 cơn bão và 1 ATNĐ hoạt động trên Biển Đông, trong đó có 7 cơn bão đổ bộ vào đất liền nước ta. Trong số này, bão số 13 đổ bộ vào Nam Hà Tĩnh và Bắc Quảng Bình, ngoài ra Hà Tĩnh còn ảnh hưởng trực tiếp bão số 2 và số 5, nhưng thiệt hại do bão gây ra là không lớn.
Năm 2020, nắng nóng xuất hiện sớm (ngày 08/3) và kết thúc khá muộn (15/9). Đây là một năm có số ngày nắng nóng kéo dài kỷ lục và hầu như không có mưa hoặc có mưa nhưng lượng không đáng kể. Điển hình như tại Hương Khê nắng nóng kéo dài liên tục 62 ngày (từ 31/5 - 31/7); tại Tp Hà Tĩnh nắng nóng kéo dài liên tục 51 ngày (từ 31/5 - 20/7); các khu vực khác từ 43 - 48 ngày. Tuy nhiên, nắng nóng kéo dài như vậy nhưng nhiệt độ trung bình năm 2020 lại thấp hơn năm 2019 từ 0,2 - 0,6 độ C. Vì tháng 4 và 3 tháng cuối năm 2020 có nền nhiệt độ thấp dẫn đến nhiệt độ trung bình năm 2020 thấp hơn năm 2019 nhưng cao hơn TBNN 1,1 - 1,3 độ C.
Trong năm có 24 đợt KKL hoạt động và ảnh hưởng đến Hà Tĩnh, xấp xỉ TBNN nhưng nhiều hơn năm 2019. Những tháng đầu năm 2020 KKL hoạt động nhiều nhưng cường độ không mạnh nên rét đậm xảy ra ít, chủ yếu gây mưa nhỏ và rét. Những tháng cuối năm 2020 KKL về sớm hơn mọi năm và cường độ khá mạnh gây rét và rét đậm sớm hơn so với TBNN (TBNN khoảng ngày 24 - 25 hằng năm).
Tổng lượng mưa năm 2020 các khu vực trong tỉnh cao hơn nhiều so với TBNN cũng như cao hơn năm 2019. Điển hình là tháng 10 có lượng mưa rất lớn, có nhiều nơi vượt giá trị lịch sử và thể hiện rõ sự phân bố không đều giữa đồng bằng và miền núi, điều đó cho thấy do tác động của biến đổi khí hậu nên phân bố mưa ngày càng bất thường giữa các vùng, giữa các khu vực trong tỉnh. Tại Tp Hà Tĩnh lượng mưa trong tháng 10 đã cùng lúc ghi nhận 4 kỷ lục lịch sử, lượng mưa trong 24h cao nhất, lượng mưa trong một đợt cao nhất, đợt mưa cao nhất và tháng có tổng lượng mưa cao nhất trong hơn 60 năm qua.
1. Các đợt mưa lớn gây lũ năm 2020.
Đợt 1: Xảy ra ngày 01 - 02/08, do ảnh hưởng hoàn lưu bão số 2 nên đã xảy ra mưa to đến rất to. Tổng lượng mưa phổ biến 200 - 400mm.
Đợt 2: Xảy ra từ đêm 17 - 19/9 do ảnh hưởng của áp cao lục địa kết hợp hòan lưu bão số 5 nên toàn tỉnh có mưa to đến rất to và dông. Tổng lượng mưa phổ biến 200 - 445mm, riêng ven biển như Thạch Đồng 138mm, Kỳ Anh 102mm, Hoành Sơn 83mm và Cẩm Nhượng 57mm.
Đợt 3: Xảy ra từ ngày 06 đến ngày 10/10 do ảnh hưởng của không khí lạnh kết hợp rìa bắc dải hội tụ nhiệt đới nối cơn bão số 6 nên toàn tỉnh có mưa, mưa vừa, vùng núi có mưa to đến rất to chủ yếu tập trung từ chiều 06 đến sáng 10/10. Tổng lượng mưa phổ biến 70 - 244mm, riêng Hương Trạch, Chu Lễ, Hòa Duyệt, Hương Khê dao động từ 434 - 529mm.
Đợt 4: Ngày 15 - 20/10 do ảnh hưởng của áp cao lục địa tăng cường kết hợp dải hội tụ nhiệt đới toàn tỉnh có mưa to đến rất to (riêng một số nơi như Tp Hà Tĩnh, Kỳ Anh, Cẩm Nhượng có ngày mưa đặc biệt to). Tổng lượng mưa phổ biến 236 - 636mm, riêng Hoành Sơn, Kỳ Anh, Thạch Đồng, Cẩm Nhượng, Tp Hà Tĩnh 759 - 1377mm.
Đợt 5: Ngày 28 - 31/10 do ảnh hưởng áp cao lục địa tăng cường kết hợp hoàn lưu vùng áp thấp suy yếu từ bão số 9 và nhiễu động đới gió đông trên cao nên có mưa to, có nơi mưa rất to. Tổng lượng mưa các khu vực phổ biến 222 - 446mm, riêng Thạch Đồng 588mm, Tp Hà Tĩnh 697mm.
Đợt 6: Xảy ra từ chiều 14 đến 16/11 do ảnh hưởng của không khí lạnh kết hợp với hoàn lưu bão số 13 do đó có mưa vừa đến mưa to, có nơi mưa rất to. Tổng lượng mưa tính từ 13 giờ ngày 14/11 đến 13 giờ ngày 16/11 phổ biến 50 - 121mm, riêng Tx Kỳ Anh 167mm, Hoành sơn 147mm.
2. Tình hình thủy văn.
Năm 2020 là một năm nhiều mưa lũ và mùa lũ kết thúc muộn hơn mọi năm. Số các đợt lũ xảy ra trên các sông khu vực Hà Tĩnh ở mức cao hơn so với TBNN cũng như cao hơn so với năm 2019 cùng thời kỳ. Đỉnh lũ lớn nhất năm ở mức cao hơn so với TBNN nhưng thấp hơn so với năm 2019 cùng thời kỳ.
Năm 2020, trên sông Ngàn Sâu xuất hiện 6 đợt lũ (trong đó có 4 đợt lũ lớn và 2 đợt lũ nhỏ), trên sông Ngàn Phố xuất hiện 6 đợt lũ (trong đó có 3 đợt lũ lớn và 3 đợt lũ nhỏ). Trên sông La xuất hiện 03 đợt lũ (trong đó có 1 đợt lũ lớn và 2 đợt lũ nhỏ). Đặc biệt, đợt mưa lớn nhất năm từ ngày 15 - 20/10 đã gây ngập lụt nghiệm trong cho khu vực Cẩm Xuyên, TP Hà Tĩnh, Thạch Hà, Kỳ Anh ... Tuy nhiên, lũ trên trên sông La chỉ đạt ở mức dưới báo động I.
Đặc trưng đợt lũ lớn nhất năm 2020 (từ ngày 28 - 31/10/2020) như sau:
- Trên sông Ngàn Sâu tại trạm Chu Lễ đỉnh lũ xuất hiện hai lần, thời gian xuất hiện đỉnh lũ thứ nhất lúc 20h ngày 29/10 đo được 11,76m (trên BĐI: 0,26m) và đỉnh lũ thứ hai xuất hiện lúc 8h ngày 31/10 đo được 11,87 (trên BĐI: 0,37m), biên độ lũ lên 6,77m; tại trạm Hòa Duyệt đỉnh lũ đo được 8,68m (dưới BĐII: 0,33m) xuất hiện lúc 14h ngày 31/10, biên độ lũ lên 4,76m.
- Trên sông Ngàn Phố tại trạm Sơn Diệm, đỉnh lũ đo được là 12,70m (dưới BĐIII: 0,30m) xuất hiện lúc 15h ngày 29/10, biên độ lũ lên là 7,33m.
- Trên sông La tại trạm Linh Cảm, đỉnh lũ đo được là 5,03m (dưới BĐII: 0,47m), biên độ lũ lên là 3,59m, xuất hiện lúc 06h ngày 31/10.